Wszyscy jesteśmy potworami.

Czy ludzie dzielą się na dobrych i złych? A może każdy z nas ma dwojaką naturę? My; mieszkańcy świata XXI wieku jacy w końcu jesteśmy? Ucywilizowani znaczy; że dobrzy czy po prostu ujarzmieni? Gdzie się podziali altruiści i czy naprawdę ich sposób na życie istnieje? 

Agresja to naturalne zachowanie każdego żywego organizmu. Bez niej nie byłoby terytoriów, hierarchii ani nawet ewolucji. W dzisiejszych czasach agresywność nie kojarzy się z niczym pozytywnym; to coś złego. Dlaczego?

W świecie zwierząt agresja jest postrzegana jako coś normalnego i zdrowego. Gdy silniejszy osobnik zabija słabszego uważamy to za zwykłą kolej rzeczy. W naszym świecie agresja jest tępiona i napiętnowana etykietami patologii i przestępczości. Może dlatego, że my używamy jej w celach zła, a nie w tych do których miała ona pierwotnie służyć? 

Choć przykro o tym mówić mamy tendencję do używania zła w różnej postaci, niejednokrotnie nazywając je dobrem. Czy w czasie krucjat w imię Boga i dobra nie zabijano tysiące ludzi? Czy to nie księża napisali „Młot na czarownice” – instrukcję zabijania niewinnych kobiet oskarżanych o czary? To właśnie ludzie są autorami najwymyślniejszych tortur i morderstw. W naszych głowach rodzą się chore plany zadawania bólu i śmierci istotom żywym. Nigdy nie słyszałam o zwierzęcym psychopacie-mordercy; zwierzę, zabijając musi mieć powód. Gdy lew jest głodny zabija by się najeść, a później idzie spać. 

Dla mnie najciekawszą lekcją historii była ta, w tracie której profesor opowiadał o procesie łapania, torturowania i zabijania domniemanych, średniowiecznych czarownic. Nie byłam jedynym zainteresowanym słuchaczem bo w całej sali trwała cisza jak makiem zasiał. Lubimy zło, jest dla nas czymś intrygującym, zaprzątającym naszą uwagę. Zło nas podnieca, sprawia przyjemność; świadomie w chorym umyśle i nieświadomie w zdrowym. Kto inny, jak nie my, wymyśla historyjki o wampirach, wilkołakach, zombie, wiedźmach itp. Z chęcią słuchamy o potwornościach, morderstwach i torturach. Oglądanie strasznych filmów jest dla nas czymś podniecającym. Przecież nie oglądalibyśmy ich gdyby nie było to dla nas przyjemne, prawda? Patrzenie na zło, nawet te dokonywane na ekranie, sprawia nam rozkosz, a od przyglądania się niedaleko do robienia. 

Niejednokrotnie zadziwia mnie nieograniczoność ludzkiego umysłu w zakresie opisywania zła, jego form i mechanizmów. Odkąd w liceum poznałam „Zbrodnię i karę” odtąd uważam, że Dostojewski z pewnościa kogoś zamordował. To niesamowite, że o jednym morderstwie można napisać całą książkę i ująć to w sposób tak dogłębny, że aż ciarki przechodzą po plecach. Reżyserowie horrorów i thrillerów prześcigają się w pokazywaniu metod zabijania, torturowania itd. w swoich filmach. Widziałam kiedyś fragment ekranizacji, w której przestępca zabijał ludzi zgodnie z następującą zasadą; im więcej wejść na stronę, na której był zamieszczony na żywo proces mordestwa tym szybciej następowała śmierć ofiary. Oczwiście wskaźnik oglądalności z minuty na minutę wzrastał mimo, że każdy z internautów znał mechanizm decydujący o życiu człowieka. Reżyser zadziwił mnie nie tylko swą przerażającą pomysłowością, ale także pokazaniem czegoś co ma wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia w realnym świecie. Myślę, że gdyby sytuację ofiary z filmu przenieślibysmy do naszej codzienności nie zmieniłaby się ona znacznie, a być może nawet pogorszyła. 

Biorąc pod uwagę wydarzenia II wojny światowej, możemy stwierdzić, że rasa ludzka dzieli się na jednostki dobre i złe. Moglibyśmy tak założyć, ale według Zimbardo w każdym z nas „mieszka” zło. W swoim eksperymencie P. Zimbardo udowodnił, że zwykli ludzie mają zadatki na czynienie zła. Grupa badanych studentów podzielono na więźniów i strażników, po czym umieszczono w bardzo realistycznie odtworzonych warunkach więziennych. Po 6 dniach badanie trzeba było przerwać z powodu niehumanitarnego zachowania strażników wobec więźniów. Wspomniany przeze mnie, amerykański psycholog, jak mówi, sam wciągnął się w eksperyment i dopiero żona przemówiła mu do rozsądku, że dalsze prowadzenie badania byłoby amoralne. (Badacz wszystko opisał w swojej książce pt. „Efekt Lucyfera”.) Wnioski są proste i jednoznaczne; łatwo i niepostrzeżenie przekraczamy granicę negatywnego postępowania.

A co z altruistami? Szczerze mówiąc, pomaganie innym jest swego rodzaju przyjemnością. Uśmiech i zadowolenie drugiego człowieka to nagroda, nie wspominając o satysfakcji i samospełnieniu. Czy potrafimy czynić dobro bez powodu? Powątpiewam w bezinteresowną pomoc. Spełniamy dobre uczynki, jesteśmy mili bo nam się to opłaca; sprawia przyjemność. W jakiej mierze altruizm łączy się z hedonizmem? W jakiejś chyba się łączy i nie jest to godne potępienia; to po prostu fakt. 

Dzisiejsze społeczeństwo przyjmuje dobroć z otwartymi ramionami ponieważ nie zakłóca naszych systemów, zasad i praw tak jak zło. Przestępczość i zbrodnia sieją chaos i zamęt, a tego przecież nie chcielibyśmy w naszym poukładanym świecie; z pewnością nie w rękach zwykłych obywateli. Małe dzieci nie są wcale różowymi, pulchnymi istotkami, kochającymi wszystko i wszystkich. Czasami lubią przydusić jakieś zwierzę lub coś zepsuć. Może jakaś forma zła od początku leży w naszej naturze, a później jest pleniona przez społeczeństwo. 

Co się działo gdy Hitler doszedł do władzy? Zwykli obywatele czynili zło bez mrugnięcia okiem. Mówi się teraz, że to łatwość manipulowania drugim człowiekiem jest wytłumaczeniem zbrodni. Jak pokazują wyniki kolejnego eksperymentu, który przywołam posłuszeństwo wobec autorytetu jest bardzo wysokie u ludzi różnego wykształcenia, wieku itp. Badani przez psychologa Milgrama zadawali ból (oczywiście tak tylko myśleli) drugiemu człowiekowi za pomocą wstrząsu elektrycznego. Jak się okazało, szokująca liczba badanych zadała najsilniejszy wstrząs grożący śmiercią mimo okrzyków bólu i błagań „karanego”. 

Czy naprawdę jesteśmy jak bezmózgie owce czy tylko tak sobie tłumaczymy czynienie zła? Jeżeli przyjąć wersję, że każdym naszym ruchem kierują autorytety, możemy w ich imię czynić dobro lub zło. Lecz gdyby odrzucić ideały, jacy bylibyśmy naprawdę?